Milet

Milet, dawny ważny port na wybrzeżu Morza Egejskiego, jest dzisiaj oddalony od morza o prawie 8 km. Tak jak w wypadku Priene stopniowe zamulanie delty przez Wielki Meander doprowadziło do upadku portu, ale w przeciwieństwie do swego sąsiada Milet był w czasach antycznych bardzo ważnym ośrodkiem ekonomicznym i kulturalnym regionu. Ruiny leżą na bagnistym, podmokłym terenie, który w miesiącach zimowych i wiosennych trudno penetrować, ponieważ najzwyczajniej w świecie miasto jest pod wodą (ale wtedy istnieją najlepsze warunki do robienia ciekawych zdjęć). Milet prezentuje się znacznie lepiej niż Priene, chociażby dlatego, że mamy tu więcej ruin w bardziej zadowalającym stanie. Poza tym miasto było o wiele ważniejszym ośrodkiem kultury, nauki i handlu od Priene, dzięki czemu wszystkie budowle były znaczniejsze i piękniejsze. W końcu Milet był najważniejszym miastem związku jońskiego i to stąd wypływali koloniści na wybrzeże Morza Czarnego czy Egiptu, by zakładać faktorie i porty. Stąd pochodził słynny filozof i matematyk grecki Tales, a także nie mniej sławni Anaksymander oraz Anaksymenes. W Milecie przebywał również krótko św. Paweł.

Początki osadnictwa sięgają już połowy 11 tysiąclecia p.n.e., kiedy to na tereny te przybyli Mykeńczycy wraz z Minojczykami, ale nie założyli oni konkretnego miasta, lecz jedynie bazę handlową z dużym portem. Jeszcze wcześniej osiedli tu przybysze z Anatolii, których zastąpili, mordując mężczyzn i żeniąc się z ich kobietami; koloniści jońscy przywędrowali tutaj z początkiem 1 tysiąclecia p.n.e.

Oni to właśnie założyli miasto Milet. Kolonia prężnie się rozwijała, wyprzedzając inne miasta na wybrzeżu Morza Egejskiego. Wkrótce stała się ważnym ośrodkiem handlowym i kulturalnym w Azji Mniejszej oraz najważniejszym członkiem, być może nawet założycielem, związku jońskiego. Milet przewodził wybuchłej w 499 r. p.n.e. rewolcie przeciwko perskim rządom. Niestety, skończyło się to dla niego tragicznie, gdyż po przegranej bitwie morskiej miasto zostało przez Persów zdobyte i doszczętnie spalone. Milet został wkrótce na nowo zasiedlony i odbudowany, ale przyszło kolejne nieszczęście w postaci perskiego króla Kserksesa, który ponownie zniszczył miasto w 479 r. p.n.e. Jednak uciekinierzy nie poddali się łatwo, wrócili do ruin i zaczęli znów miasto odbudowywać i to wg planu samego Hippodomusa, który stworzył w ten sposób archetyp wykorzystywany przy planowaniu miast po dziś dzień. W ten sposób milezjanie nie zamieszkiwali przypadkowo postawionych domów, tylko ustawione wg konkretnego, szachownicowego planu.

Przez kolejne wieki Milet był głównym elementem w rozgrywce pomiędzy Persją a Atenami, potem przebywał tu jakiś czas Aleksander Wielki. Następnie Milet dostał się w ręce Rzymian, Bizantyńczyków i w końcu Turków. Jedynie rzeka była czymś stałym, zamulając powoli, ale skutecznie, port i okolice. W końcu, w okresie wczesnego Bizancjum, mieszkańcy zmuszeni byli wybudować kanał łączący miasto z morzem. Potem, na skutek ustawicznych najazdów Arabów i plemion turkmeńskich, miasto popadło w ruinę, a dzielnica mieszkalna skupiła się wokół teatru, gdzie umocniono powstałą w VIII w. twierdzę, nazwaną po prostu Palatia („pałac”). W końcu Milet został zdobyty przez Turków i w miejscu tym powstała mała wioska Balat, która wzięła swą nazwę właśnie od Palatia. W XIV i XV w. Balata było jednym z miast należących do emiratu Mentese, którego siedziba znajdowała się w pobliżu Milas.