PAMUKKALE I HIERAPOLIS

Miasto zostało założone przez pergameńskiego króla Eumenesa II w 190 r. p.n.e., a więc nie było ono najstarsze w tej okolicy. Położone bliżej Denizli ruiny miasta Laodycei datuje się na połowę 111 w. p.n.e. Świątynie w miejscu późniejszego Hierapolis powstawały tu już o wiele wcześniej w związku z miejscowymi źródłami, które antyczni mieszkańcy Anatolii w ten sposób czcili. W czasach Laodycei powstała przy źródłach świątynia na cześć Hiery, żony legendarnego założyciela Pergamonu-Telephorosa. Stąd też wzięła się nazwa miasta. Kiedy królestwo Pergamonu przypadło Rzymowi, również Hierapolis przeszło pod rzymską kontrolę w 2. poł. Ił w. p.n.e. Miasto za pergameńskich i rzymskich rządów rosło w siłę, ale w 17 r. zostało całkowicie zrównane z ziemią w trakcie katastrofy, która pochłonęła także Sardes. Było to jedno z największych w tamtej epoce trzęsień ziemi, jakie nawiedziły Azję Mniejszą. Jeszcze za cesarza Nerona (54 – 68) zrujnowane miasto było opuszczone, ale w następnych wiekach z wolna zaczęto je odbudowywać, tak że wkrótce stało się jednym z wielu typowych miast rzymskich.

Złote czasy Hierapolis przeżyło za panowania cesarza Septymiusza Sewera (193 – 211) i jego następcy Karakalli, po których zachowały się imponujące ruiny dwóch łaźni (jedna należała do gimnazja nu), świątyń, fontanna otaczająca święte źródło, teatr oraz główna ulica z kolumnadą po bokach. Na ówczas był to ważny ośrodek naukowy i kulturalny cesarstwa rzymskiego z populacją przekraczającą 80 tys. Większość stanowili Grecy. Rzymianie zajmowali się administracją; mieli niewolników sprowadzonych z odległych krajów. Chrześcijanie zadomowili się wcześnie w Hierapolis, stwarzając silną, konkurującą z Żydami gminę. Chrześcijan ściągało do miasta martyrium św. Filipa Apostoła, który wg tradycji został tu ukrzyżowany głową do dołu w 87 r. Hierapolis było miejscem narodzin stoickiego filozofa Epikteta (50 – 125), którego przesiąknięte głęboką religijnością dzieła miały duży wpływ na cesarza Marka Aureliusza (161 – 180), nazywanego „filozofem na tronie”.

W czasach Bizancjum zaczęto rozmyślać o budowie potężniejszych murów obronnych (te istniejące nie były już zbyt funkcjonalne) wobec zagrożenia ze wschodu, ze strony plemion turkmeńskich. Miasto otoczono masywnymi umocnieniami od strony północnej, wschodniej i południowej. W czasach późniejszych Hierapolis ustanowiono siedzibą arcybiskupa, w wyniku czego stało się ono ważnym ośrodkiem chrześcijaństwa wschodniego. Od XI w. miasto przeżywało najazdy Turków seldżuckich, aż w końcu zostało przez nich zdobyte na początku XIV w. Turcy się tu osiedlili i mieszkali wspólnie z mniejszością grecką i żydowską jedynie do 1354 r., kiedy to nastąpiło fatalne w skutkach trzęsienie ziemi. Zrujnowane miasto zostało opuszczone przez pozostałych przy życiu mieszkańców i nigdy więcej tu nie powrócono. Prace wykopaliskowe w XX w. prowadzili w tym miejscu głównie archeolodzy włoscy, przyczyniając się do odrestaurowania większości zabytków, które z przyjemnością zwiedzimy.